Wyszła książka o badaniach archeologicznych w Tarnobrzegu-Machowie

Książka Wojciecha Poradyło, którą zaprezentowano w Muzeum - Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu, zawiera opracowanie materiałów grobowych z badań prowadzonych przez Muzeum Archeologiczne w latach 60. na terenie powstającej kopalni siarki w Machowie. Przedmiotem opracowania jest prawie 700 grobów datowanych na lata 1000-600 p.n.e.

- Ta niezwykła publikacja - gratka dla tych, których interesuje nasza historia, trafi wkrótce do bibliotek tarnobrzeskich szkół średnich, a także do Miejskiej Biblioteki Publicznej oraz Muzeum - Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu - podkreśla prezydent Tarnobrzega Dariusz Bożek.

W grudniu 2022 r. Muzeum Archeologiczne w Krakowie zakończyło projekt publikacji wyników badań w Machowie. Projekt był finansowany z programu Ochrona Zabytków Archeologicznych. Środki na wkład własny zapewnił Marszałek Województwa Małopolskiego – Organizator Muzeum. Miasto Tarnobrzeg dofinansowało wydanie publikacji kwotą 5 tys. zł. 

Stanowisko było badane w 1957 r. przez pracownika Muzeum Archeologicznego w Krakowie Adama Kraussa. Wykopaliska miały charakter ratowniczy i były związane z budową odkrywkowej kopalni siarki. Prowadzono je na terenie między ówczesnymi wsiami – Machowem i Nagnajowem – w miejscu, gdzie powstawały budynki Kombinatu Przetwórstwa Siarki. Cmentarzysko znajdowało się na południe od obecnego Jeziora Tarnobrzeskiego.

Przedmiotem opracowania było ciałopalne cmentarzysko kultury łużyckiej, na którym odkryto 614 grobów. Materiały są przechowywane w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, ale kilka wybranych zabytków jest na stałej wystawie w Muzeum - Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu. Trudu opracowania licznych materiałów podjął się krośnieński archeolog Wojciech Poradyło. Wszystkie materiały zostały narysowane i opisane. W toku analizy ustalono, że cmentarzysko założono zapewne około roku 1200 p.n.e., lub krótko po tej dacie. Funkcjonowało ono przez kilkaset lat, może nawet do przełomu VI i V w. p.n.e. Groby były dość ubogie. Zazwyczaj była to urna wypełniona spalonymi prochami. Rzadko towarzyszyły jej tzw. naczynia przystawne, a jeszcze rzadziej zabytki z brązu, czy żelaza. Na uwagę zasługuje naszyjnik wykonany z brązu oraz zausznica z tego samego surowca.

Wiedzę o populacji pochowanej w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza znakomicie wzbogacają analizy antropologiczne wykonane przez Anitę Szczepanek. Zwraca uwagę większa śmiertelność dorosłych kobiet niż mężczyzn oraz bardzo nieliczny odsetek (poniżej 2%) osób w wieku 50-60 lat. Analiza izotopów strontu wykazała, że osoby pochowane w Machowie były lokalnego pochodzenia.