Pięć pojęć dotyczących procesu decyzyjnego w Unii Europejskiej

Karta Praw Podstawowych UE

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, proklamowana przez Komisję, Radę i Parlament 7 grudnia 2000 r. w Nicei, jest pierwszym w historii integracji europejskiej dokumentem prawnym zawierającym obszerny katalog praw podstawowych, wiążącym zarówno instytucje, organy i agencje Unii Europejskiej, jak i państwa członkowskie.

W tekście Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej określono sześć podstawowych praw i wolności chronionych przez UE: godność człowieka, wolność, równość, solidarność, prawa obywatelskie i sprawiedliwość.

Obowiązek przestrzegania praw zawartych w Karcie obowiązuje nie tylko kraje członkowskie, ale też kandydatów do wejścia do UE oraz kraje zawierające umowy międzynarodowe ze Wspólnotą.

Dyrektywy

Dyrektywy zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia określonego wyniku, ale pozostawiają im swobodę co do wyboru metody jego osiągnięcia. Kraje UE muszą przyjąć środki potrzebne do włączenia dyrektyw do prawa krajowego (transpozycji), aby osiągnąć cele wyznaczone w dyrektywie. Władze krajowe muszą przekazać Komisji Europejskiej informacje na temat tych środków.

Transpozycja do prawa krajowego musi nastąpić w terminie wyznaczonym w chwili przyjęcia dyrektywy (zazwyczaj w ciągu dwóch lat). W przypadku gdy dany kraj nie wdroży dyrektywy do prawa krajowego, Komisja może wszcząć postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

Procedury ustawodawcze UE

Każdy europejski akt prawodawczy opiera się na określonym artykule w traktacie, zwanym jego podstawą prawną, która decyduje o tym, jaką procedurę ustawodawczą należy zastosować. Proces decyzyjny określony jest w traktacie i obejmuje wnioski ustawodawcze Komisji, kolejne czytania w Radzie i w Parlamencie Europejskim oraz opinie organów doradczych. W Traktacie określone jest ponadto, kiedy do przyjęcia aktu prawodawczego wymagana jest jednomyślność Rady, a kiedy wystarcza większość kwalifikowana głosów.

Większość aktów prawodawczych UE przyjmuje się w drodze zwykłej procedury ustawodawczej. W ramach tej procedury Parlament Europejski i Rada wspólnie wykonują władzę prawodawczą. Procedurę tę wszczyna Komisja.

Z kolei w procedurze konsultacji organem prawodawczym jest Rada Unii Europejskiej. Parlament Europejski może zatwierdzić bądź odrzucić wniosek ustawodawczy lub zaproponować do niego poprawki. Rada nie jest prawnie zobowiązana do uwzględniania opinii Parlamentu, ale zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości nie może podjąć decyzji przed jej otrzymaniem. Procedura ta jest stosowana w kilku dziedzinach, takich jak wyjątki na rynku wewnętrznym i prawo konkurencji.

Kolejną możliwą ścieżką jest procedura zgody. W ramach procedury zgody Rada może przyjąć wniosek ustawodawczy po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Parlament Europejski może więc zaakceptować lub odrzucić wniosek ustawodawczy bezwzględną większością głosów, ale nie może wprowadzić do niego poprawek. Rada musi wziąć pod uwagę opinię Parlamentu.

Zgoda Parlamentu jest też potrzebna w ramach procedury nie ustawodawczej, gdy: Rada przyjmuje niektóre umowy międzynarodowe wynegocjowane przez UE, doszło do poważnego naruszenia praw podstawowych (art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej), do UE mają przystąpić nowi członkowie oraz gdy potrzebne są uzgodnienia w sprawie wystąpienia z UE.

Postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego

Zgodnie z traktatami UE Komisja może podjąć kroki prawne – wszcząć postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego – wobec kraju UE, który nie wdroży unijnych przepisów. Komisja może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości, który w niektórych przypadkach ma prawo nałożyć karę pieniężną.

Co się dzieje, kiedy Komisja kieruje sprawę do Trybunału po raz drugi?

Kiedy Komisja po raz drugi kieruje sprawę do Trybunału, proponuje, aby nałożył on na dany kraj karę pieniężną w postaci ryczałtu i lub dziennych kar pieniężnych.

Źródło informacji: EuroPAP News