Frekwencja podkarpackich muzeach w 2019 r. Analiza

Muzeum Zamek w Łańcucie. fot. Krzyszto Staszewski

Umiejscowienie atrakcji turystycznych odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu geografii ruchu turystycznego. Pojęcie „atrakcja turystyczna” wprowadził do literatury E. Cohen, który stwierdził, że głównym celem masowej turystyki zagranicznej jest odwiedzanie atrakcji turystycznych (w rozprawie socjologicznej Towards a Sociology of International Tourism z 1972 r.). Zmienia się rola atrakcji turystycznych, wymagania konsumentów i innowacyjność organizatorów turystyki, itp. Efektem zmian jest dywersyfikacja tego sektora oraz turystyki kulturowej.

Turystyka kulturowa to wszelkie podróże, których głównym motywem jest odwiedzanie i poznawanie miejsc i obiektów o wartości historycznej, artystycznej i kulturowej. Ale to także udział w spektaklach artystycznych i innych wydarzeniach kultowych (imprezy o charakterze kulturowym).1 Niemiecki badacz B. Weissenborn2 z połowy lat 90. XX w. określa turystykę kulturową szerzej: Wciąż jeszcze turystyka kulturowa utożsamiana jest z „kulturą wysoką”, historycznymi pomnikami architektury, centrami miast jak również z muzeami i wystawami. Ale także relikty przemysłowe i oferty kultury „popularnej” czy też „codziennej”, (jak na przykład Oktoberfest w Monachium) albo świadectwa „ciemnych okresów” europejskiej historii (fortece, pola bitew, relikty III Rzeszy itd.) mogą posiadać siłę przyciągania turystów. Zapewne także pojęcie „turystyki korzeni” („Rootstousismus”) jest dotąd w dużym stopniu mało znane.

Muzea jako atrakcja turystyczna

Historia muzealnictwa sięga czasów antycznych. Wtedy koleje stanowiły wyposażenie grobów zmarłych m.in. trofea wojenne, laski spacerowe, etc.3 Do pierwszych muzeów zalicza się ośrodki naukowe w starożytnej Grecji np. Muzeum Aleksandryjskie.4 Słowo muzeum pochodzi od greckiego słowa «muza», które oznacza boginię sztuk wyzwolonych. Musejony, czyli świątynie muz stanowiły literaturę, muzykę, rzeźbę czy astronomię.5 Renesans przyniósł kolekcjonerstwo dzieł sztuki. Pierwsze zaś muzeum otwarto w 1683 r. w Oxfordzie, było to Ashmolean Museum. Druga połowa XVIII w. otworzyła możliwości do przekształceń prywatnych fundacji na rzecz utworzenia publicznych instytucji muzealnych. W 1959 r. otwarto British Museum w Londynie, w 1773 r. Museo Pio- Clementino w Watykanie, w 1781 r. Österreichische Galerie Belvedere w Wideniu.6 Zaś w 1793 r. Muzeum Luwr w Paryżu, które jest największym muzeum na świecie.

Początki polskiego muzealnictwa to pierwsze lata XIX wieku, związane jest to z otwarciem publicznego muzeum - pałacu w Wilanowie. Rozwój polskiego muzealnictwa datowany jest dopiero pod koniec wieku XIX. W 1862 r. otwarto Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie, w 1868 r. Muzeum Techniczno-Przemysłowe w Krakowie, a w 1879 r. regionalne Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem.

W 1888 r. otwarto Państwowe Muzeum Etnograficzne, jedno z najstarszych muzeów etnograficznych w Polsce. W 1906 r. powstał pierwszy skansen kultury ludowej - park etnograficzny na wolnym powietrzu - Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich (Kaszuby).7

Pojawienie się muzeów nie jest tylko związane z pokazaniem kolekcji większemu gremium odbiorców, ale to także umacnianie idei narodowych tożsamości i tendencji świadomego uczestnictwa obywateli w życiu społeczno-politycznym.

Współcześnie muzea stanowią fundament rozwoju turystyki muzealnej, „znajdując się w okresie największych bodaj przemian w swoich długich dziejach, ma przed sobą interesującą przyszłość”8. Chcąc przyciągnąć dzieci, całe rodziny i młodych ludzi muzea nie mają łatwego zadania. Muszą walczyć z multipleksami, galeriami handlowymi oferującymi coraz więcej rozrywek. W tych staraniach radzą sobie coraz lepiej wykorzystując do tego multimedia, strefy i pokoje do gier, place zabaw i coraz to ciekawsze aranżacje i wystawy stałe oraz czasowe, oraz warsztaty które angażują przybyłych gości etc.

Najlepsza nagroda: frekwencja

Nic tak nie cieszy muzealników - jak frekwencja. Muzea, które chcą utrzymać zainteresowanie turystów, muszą nadążyć za zmieniającym się światem. Instytucje kultury coraz częściej stawiają więc na wystawy czasowe, wydarzenia specjalne i alternatywne formy obcowania ze sztuką.

Do najchętniej odwiedzanych przez turystów muzeów na świecie9 należą m.in.:

1) Luwr - odwiedziło 10,2 mln turystów

2) Chińskie Muzeum Narodowe w Pekinie - odwiedziło 8,61 mln turystów

3) Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku - odwiedziło 7,36 mln turystów

4) Muzea Watykańskie odwiedziło prawie 6,8 mln turystów

Biorąc pod uwagę województwo podkarpackie podjęto próbę przeanalizowania atrakcji turystycznych, głównie skupiając się na muzeach. Celem badań frekwencji turystycznych przeprowadzonych przez Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia” było ustalenie frekwencji w wybranych obiektach turystycznych w okresie 01.2016 r. – 09.2019 r. przez autorów badań.

Do badania wybrano najbardziej reprezentatywne obiekty woj. podkarpackiego tj. Arboretum Bolestraszyce w Bolestraszycach, Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, Centrum Dziedzictwa Szkła w Krośnie, a także parki.

Zamek w Łańcucie ma słabszy wynik, ale ciągle się rozwija poprzez remonty zabytkowych pomieszczeń i przyciąga rzeszę turystów z całego świata. Tegoroczny słabszy wynik frekwencyjny związany jest właśnie z przeprowadzanym największym kompleksem prac konserwatorskich w tym zabytkowym zespole. Ich skala, jakość, a także nowe odkrycia z dziedziny sztuki użytkowej spowodują, że w przyszłym roku większa liczba odwiedzin w tym miejscu będzie raczej pewna.

Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku przez lata było bardzo ciekawą destynacją, celem podróży dla turystów. Obecnie odnotowywany jest spadek frekwencji. Miejsce to straciło na dynamice rozwoju i tworzenia oraz pokazywania nowych atrakcji. Nie bez znaczenia jest także odnotowana mniejsza liczba turystów w Bieszczadach, dla których to miejsce było jednym z etapów zwiedzania regionu.

Wydaje się, że miasta mogą wiele skorzystać z posiadania muzeów ich spersonalizowanej promocji, organizacji wydarzeń kulturowych. Potencjał ten wydaje się być mało wykorzystany. Biorąc pod uwagę choćby miasto Przemyśl - perełkę, o którym można powiedzieć że jest to miasto dzielnego wojaka Szwejka, polska stolica fajek i dawna siedziba króla Kazimierza. Miejsce, w którym dworzec konkuruje z zamkiem na najlepszą atrakcję turystyczną, a labirynty w podziemnych piwnicach prześcigają się z widokami na Kopcu Tatarskim10. Niezliczone atrakcje turystyczne tj. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Muzeum Historii Miasta Przemyśla, Muzeum Dzwonów i Fajek, Muzeum Twierdzy Przemyśl, Muzeum Archidiecezjalne w Przemyślu, Zamek Kazimierzowski, Przemyskie Podziemia czy Muzeum Fort XII Werner w Żurawicy k/ Przemyśla - to wszystko w jednym miejscu. Takie obiekty same w sobie powinny stanowić magnez dla turystów. Jednak warunkiem dużej frekwencji w muzeach są ciekawe, mocno promowane wydarzenia i wystawy. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, z największymi i najcenniejszymi zbiorami własnymi w regionie mają jednocześnie najsłabszy wynik sprzedaży biletów w stosunku do potencjału. W tym przypadku właściwa i aktywna promocja pomogłoby wyjść Muzeum z tego „dołka”. Dobrym przykładem, że jednak można jest Zamek w Krasiczynie, który systematycznie powiększa co roku liczbę odwiedzających, właśnie poprzez tworzenie nowych atrakcji i licznych wydarzeń kulturalno-artystycznych.

Ale aby tak się stało musi być odpowiedni przekaz informacyjno-promocyjny bądź dobra kampania informacyjna. Na początek dobre wydają się choćby social media, dzięki którym turyści dowiadują się o miejscach i zakątkach. A nawet o emocjach, które mogą przeżyć w danym miejscu. Bo emocje i wrażenia, obok informacji (bo turysta musi się skądś dowiedzieć o danym miejscu) to najmocniejszy motyw podróży.

Dobrym przykładem gdzie można przeżyć coś ekscytującego są warsztaty kulinarne w Skansenie w Kolbuszowej. Jest to nie lada gratka dla małych uczestników podróży, ale też ich rodzin. Blogerzy czy infulencerzy również uwielbiają takie atrakcje, czego efektem są liczne wpisy czy filmiki. Poprzez takie zajęcia poznaje się lepiej region i smak, a muzeum staje się „żywe”.

Kolejnym wyróżnieniem jest nominacja bądź nagroda w konkursie Europejskie Muzeum Roku11. W 2019 r. dwa polskie muzea otrzymały specjalne wyróżnienia: Centrum Dialogu Przełomy oraz Muzeum Pan Tadeusza we Wrocławiu (najnowsza i najnowocześniejsza część Ossolineum, prezentująca zbiory Zakładu na bogatym tle historycznym i literackim), które po roku działania miało 52 280 osób zwiedzających (2017). Doceniając znaczenie atrakcji w rozwoju gospodarki turystycznej, dobrym pomysłem byłoby zachęcenie menedżerów obiektów do prowadzenia systematycznych badań zwiedzających, oceny ekspozycji i jakości świadczonych usług, wprowadzenie standardów jakości, systemu kategoryzacji, który pomógłby menedżerom atrakcji w doskonaleniu jakości produktu turystycznego opartego na danej atrakcji.

Niejednokrotnie aspekt regionalny muzeum podsyca region turystyczny danego województwa oraz generuje ruch turystyczny. Muzea więc mogą być atrakcjami flagowymi, ważnym dla tworzenia wizerunku regionu oraz mając duży potencjał rozwoju obiektu, infrastruktury, a tym samym przedsiębiorczości lokalnej i naszych miast, bo przecież o to chodzi w turystyce. 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie zebranych informacji z obiektów turystycznych
(dane: październik 2019 r.).

Ewelina Nycz, Stowarzyszenie Pro Carpathia, Politechnika Rzeszowska. Absolwentka studiów Executive MBA,

Przypisy

1. S. Medlik, Leksykon podróży, turystyki, hotelarstwa, PWN, Warszawa 1995, s. 81-82.

2. ^ B. Weissenborn, Kulturtourismus, [w:] Trierer Tourismus Bibliographien, t. 10, Trier 1997, s.8.

^3. Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, J. Kalicka, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 2014, s. 246.

4. Z. Żygulski jun., Muzea na świecie. Wstęp do muzealnictwa, PWN, Warszawa 1982, s. 13.

5. Muzy w mitologii były córkami Zeusa i Mnemozyny. Erato patronowała poezji miłosnej, Euterpe – poezji lirycznej, Kaliope – poezji epicznej, Klio – historii, Melpomene – tragedii, Polihymnia – poezji chóralnej, Talia – komedii, Terpsychora – tańcom, Urania – astronomii z geometrią