Sytuacja finansowa podkarpackich samorządów - raport Instytutu Badań i Analiz Finansowych WSIiZ

Podczas pierwszego Seminarium Samorządowe Instytutu Badań i Analiz Finansowych WSIiZ w Rzeszowie (31 maja 2019 r.) zaprezentowany został raport dotyczące gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego na Podkarpaciu. Do analizy wykorzystane zostały oficjalne źródła danych, a także wynikai badań prowadzonych przez zespół IBAF. Ich efektem jest m.in. algorytm oceniający sytuację finansową JST.

Wg zebranych danych, PKB na jednego mieszkańca w województwie podkarpackim należy do najniższych w Polsce” ok. 70% średniej krajowej. Stopa bezrobocia w ostatnim roku wynosiła 8,8% i pomimo bardzo wyraźnego spadku przez ostatnie lata, nadal jest wyższa niż średnia dla kraju. W gminach województwa podkarpackiego wciąż maleje liczba mieszkańców. Polepsza się stan zdrowia ludności w stosunku do przeciętnych wyników dla Polski (co istotne - pomimo nie najlepszej infrastruktury ochrony zdrowia w województwie). Średnia płaca województwie podkarpackim jest o 15% niższa w stosunku do średniej dla kraju (3837 zł vs. 4528 zł brutto).

Dochody JST województwa podkarpackiego w roku 2018 były o 13% wyższe niż w roku wcześniejszym, równocześnie wydatki przewyższały o 15% kwoty z roku 2017, wśród nich prawie ¼ stanowiły wydatki majątkowe. Zbiorczy wynik budżetów JST był ujemny i wynosił -0,4 mld zł. Dochody JST woj. podkarpackiego na jednego mieszkańca były o 1,4% niższe od średniej ogólnopolskiej oraz o 22% mniejsze od dochodów per capita w województwie mazowieckim.

Wśród pięciu gmin o największych dochodach na osobę w 2018 roku znalazły się takie gminy, jak Ostrów (9259 zł/os.), Jawornik Polski (7439 zł/os.), Rzeszów, Krosno oraz Cisna (ok. 7000 zł/os.). Najmniejsze dochody na osobę w 2018 roku odnotowano w takich gminach, jak Komańcza, Jasło, Leżajsk (3809 zł/os.), Miejsce Piastowe (3813 zł/os.) i Pysznica (3817 zł/os.). Dochody per capita miast na prawach powiatu były o ok. 1 tys. zł większe niż przeciętne dochody JST przypadające na jednego mieszkańca w pozostałych gminach. Największe zmiany in plus w latach 2013-2018 miały miejsce w gminach Jawornik Polski, Trzebownisko, Jasienica Rosielna, Padew Narodowa oraz Rudnik nad Sanem, zaś in minus – Komańcza, Osiek Jasielski, Fredropol, Krempna, Dubiecko.

Wydatki JST województwa podkarpackiego w 2018 roku wynosiły ok. 14,2 mld zł. Największe kwoty wydatkowano na oświatę i wychowanie (najbardziej dominowały w budżetach gmin), świadczenia na rzecz rodziny oraz wydatki na transport i łączność. Wydatki miast na prawach powiatu były o ok. 2 tys. zł wyższe od łącznych wydatków gmin i powiatów w gminach innych niż miasta na prawach powiatu.

3,6 mld zł – tyle wynosiło w końcu 2018 roku zadłużenie JST województwa podkarpackiego, jest to średnio 1707 zł na jednego mieszkańca. W miastach na prawach powiatu wysokość zadłużenia kształtowała się miedzy 2442 zł (w Tarnobrzegu) do 4911 zł (w Krośnie). Do najbardziej zadłużonych gmin wg kwoty przypadającej na jednego mieszkańca należy zaliczyć Krosno (4911 zł/os.), Rzeszów (3843 zł/os.), Sieniawę (2944), Stalową Wolę oraz Jawornik. W 2018 roku relacja długu do dochodów (pomimo spadku w stosunku do roku 2013) wynosiła 52,8% w miastach na prawach powiatu, 18,2% - w gminach wiejskich, a w powiatach 19,6%. Wśród gmin o największym zadłużeniu wg relacji do dochodów znalazły się: Krosno (70%), Rzeszów (55%), Sieniawa (51%), Czarna (50%) oraz Boguchwała (50%). Ustalenia te są o tyle istotne, że według danych z wieloletnich prognoz finansowych JST w 2019 roku zadłużenie JST ma wzrosnąć o ok. 26%.

Początek roku 2019 w budżetach JST był lepszy niż przed rokiem, mimo to, dane o wykonaniu budżetów nie dają podstaw do wnioskowania o możliwościach pomyślnej realizacji budżetów w całym roku. Podkarpackie JST zaplanowały wzrost dochodów średnio o 4,8%, co przy równoczesnych wzroście wydatków średnio o 6,4% (tak bieżących, jak i majątkowych) spowoduje wzrost zbiorczego deficytu JST o ok. 370 mln zł w 2018 do 934 mln zł w 2019 roku, oznaczając pogorszenie relacji zadłużenia do dochodów.

Zaproponowany przez IBAF wskaźnik stabilności finansowej wykazał, że wśród 53 jednostek został przekroczony tzw. „poziom ostrzegawczy” utraty stabilności finansowej, powodujący konieczność mocnego ograniczania wydatków majątkowych lub niepełnego finansowania zadań polegających na świadczeniu usług mieszkańcom. Do roku 2022 (przy założeniu realizacji wieloletnich prognoz finansowych) będzie to już ok. 70 jednostek. Konstrukcja wskaźnika oraz jego założenia zostały szczegółowo opisane w samym raporcie.

Szczegółowe wyniki analiz pod adresem https://ibaf.edu.pl.