Budżety podkarpackich samorządów ze sporym deficytem

Fot. Adam Cyło

Ogólna sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego

W 2017 r. łączne dochody budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa pod-karpackiego wyniosły 12 165,3 mln zł i w porównaniu z 2016 r. zwiększyły się o 12 proc. Wydatki wyniosły 12 306,0 mln zł i zwiększyły się o 18,4 proc. W porównaniu z 2016 r. W odniesieniu do 2005 r., dochody i wydatki zwiększyły się ponad 2-krotnie.

Zagregowany wynik budżetowy omawianych samorządów w 2017 r. był ujemny i wyniósł 140,8 mln zł. W porównaniu z rokiem 2016 wynik pogorszył się znacząco o ponad 0,6 mld zł.

Największy udział jednostek samorządowych poszczególnych szczebli w realizacji dochodów w 2017 r. uzyskały gminy (60,8 proc.), następnie miasta na prawach powiatu (17 proc.), powiaty (14,5 proc.) oraz województwo (7,7 proc.).

Bardzo podobnie do dochodów kształtował się udział jednostek samorządowych w realizacji wydatków. Największy udział uzyskały gminy (61,0 proc.), następnie miasta na prawach powiatu (17,2 proc), powiaty (14,3 proc) oraz województwo (7,4 proc).

Głównym źródłem dochodów jednostek samorządu terytorialnego w 2017 r. były dochody własne, które stanowiły 34,8 proc. dochodów ogółem i wyniosły 4 238,9 mln zł. Największy udział dochodów własnych odnotowano w budżetach miast na prawach powiatu (46,1 proc), a najmniejszy w budżecie powiatów (28,4 proc.).

W dochodach własnych jednostek samorządu terytorialnego najważniejszą pozycję stanowił podatek dochodowy od osób fizycznych, a w przypadku budżetu województwa - także od osób prawnych. Wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły 1 667,7 mln zł, stanowiąc 39,3 proc. dochodów własnych. W budżecie województwa większe znaczenie miały dochody z tytułu podatku od osób prawnych, które stanowiły 56,6 proc. dochodów własnych i 16,5 proc. ogółu dochodów budżetu województwa.

Spośród podatków majątkowych, znaczny udział w dochodach gmin i miast na prawach powiatu miały dochody z tytułu podatku od nieruchomości, które stanowiły 26,6 proc. dochodów własnych gmin i 21,3 proc. dochodów własnych miast na prawach powiatu.

W strukturze dochodów jednostek samorządu terytorialnego według działów klasyfikacji budżetowej główną pozycją były różne rozliczenia, które stanowiły ok. 33 proc. dochodów ogółem. Ważnym źródłem dochodów były także dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej łącznie z wydatkami związanymi z ich poborem 26 proc.

Jednostki poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego różnią się między sobą wielkością dochodów w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Przeciętna wartość tego wskaźnika dla gmin w 2017 r. kształtowała się na poziomie 4149 zł. Najwyższy dochód odnotowano w gminach Ostrów (7608 zł) i Solina (7559 zł), najniższy zaś w gminach Pawłosiów (3469 zł) i Nisko (3492 zł). Wynika z tego, że dochody gmin o najwyższych dochodach na mieszkańca były ponad 2-krotnie wyższe niż w gminach o najniższych dochodach.

Dochody budżetów miast na prawach powiatu na 1 mieszkańca wyniosły przeciętnie 5976 zł - od 6146 zł w Rzeszowie do 5316 zł w Tarnobrzegu.

Dochody budżetów powiatów wyniosły średnio 990 zł na 1 mieszkańca.

Najwyższe dochody były w powiatach bieszczadzkim (1669 zł) i leżajskim (1465 zł), a najniższe w powiatach przemyskim (684 zł) i tarnobrzeskim (759 zł). Dodatkowo na każdego mieszkańca z budżetu województwa przypadało przeciętnie 443 zł dochodów ogółem, z czego 129 zł to dochody własne.

Wydatki budżetów

Głównym obciążeniem dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego są wydatki bieżące - w 2017 r. wyniosły 10 078,8 mln zł, stanowiąc 81,9 proc. wydatków ogółem. W porównaniu z 2016 r. wydatki bieżące zwiększyły się o 9,7 proc.

W wydatkach bieżących największy udział miały wynagrodzenia oraz zakup materiałów i usług, które stanowiły odpowiednio 35,7 proc. i 17,3 proc. Na inwestycje przeznaczono 17,8 proc. ogółu wydatków, które stanowiły niemal całość wydatków majątkowych.

Porównując strukturę wydatków według rodzajów dla poszczególnych szczebli jednostek samorządu terytorialnego można zauważyć, że najwyższy udział wydatków bieżących odnotowano w budżetach miast na prawach powiatu jak i gmin (ok. 84 proc.), najniższy zaś w budżecie województwa (63,6 proc.).

Na wynagrodzenia stosunkowo najwięcej wydano z budżetów powiatów (41,7 proc.), a najmniej z budżetu województwa (16,5 proc.).

Dotacje stanowiły najwyższy udział w wydatkach budżetu województwa (23,7 proc.), a najniższy w budżetach gmin (5,4 proc.).

Zakup materiałów i usług stanowił 17,5 proc. wydatków w budżetach miast na prawach powiatu i 14,3 proc. wydatków w budżetach powiatów. Na inwestycje najwięcej wydano z budżetu województwa (35,1 proc), a najmniej z budżetów miast na prawach powiatu (ok. 15,3 proc.).

W strukturze wydatków jednostek samorządu terytorialnego według działów klasyfikacji budżetowej w 2017 r. największą pozycję stanowiły wydatki na oświatę i wychowanie, które wyniosły prawie 3,7 mld zł, co stanowiło 30,5 proc. ogółu wydatków. Największy udział wydatków na oświatę i wychowanie odnotowano w budżetach miast na prawach powiatu (34,4 proc.), a najmniejszy w budżecie województwa (6,7 proc.).

Istotną pozycję w wydatkach jednostek samorządu terytorialnego zajmuje transport i łączność. Łączna kwota wydatków w tym dziale wyniosła ponad 1,5 mld zł, co stanowiło 12,2 proc. ogółu wydatków. Największy ich udział odnotowano w budżecie województwa (42,5 proc.), a najmniejszy w budżetach gmin (6,7 proc.). Wydatki na pomoc społeczną wyniosły 0,7 mld zł, co stanowiło 5,8 proc. ogółu wydatków, przy czym największy ich udział odnotowano w budżetach powiatów 8,6 proc., a 1,1 proc. w budżecie województwa.

W 2017 r. wydatki gmin w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły przeciętnie 4211 zł, z czego najwyższe wydatki odnotowano w gminach Solina (7388 zł) oraz Ostrów (7076 zł), a najniższe w gminach Ulanów (3468 zł) i Pysznica (3499 zł). W przeliczeniu na 1 mieszkańca gmina o najwyższych wydatkach przeznaczyła ponad 2-krotnie wyższą kwotę niż gmina, w której wydatki były najniższe.

Z kolei wydatki inwestycyjne gmin na 1 mieszkańca wyniosły przeciętnie 657 zł. Na inwestycje ze swego budżetu najwięcej wydały gminy Solina i Sieniawa (odpowiednio 3156 zł i 1981 zł), a najmniej gminy Roźwienica i Tyrawa Wołoska (odpowiednio 76 i 84 zł).

Przeciętne wydatki budżetów miast na prawach powiatu na 1 mieszkańca ukształtowały się na poziomie 6135 zł, z czego wydatki inwestycyjne wyniosły 941 zł. Najwyższe wydatki na mieszkańca ogółem odnotowano w Krośnie (6540zł), a inwestycyjne w Rzeszowie (1213 zł). Najniższe wydatki wystąpiły w Tarnobrzegu (5403 zł), a inwestycyjne w Przemyślu (300 zł).

Wydatki ogółem budżetów powiatów na 1 mieszkańca wyniosły przeciętnie 990 zł, w tym wydatki inwestycyjne wyniosły 212 zł. Najwyższe wydatki ogółem odnotowano w powiatach bieszczadzkim (1786 zł) i leżajskim (1512 zł), a najniższe w powiatach przemyskim (605 zł) i tarnobrzeskim (740 zł). Nieco inaczej przedstawiały się wydatki inwestycyjne z budżetów powiatów – najwyższe odnotowano w powiatach leżajskim (470 zł na 1 mieszkańca) i bieszczadzkim (420 zł), a najniższe w powiatach przeworskim (65 zł) i tarnobrzeskim (89 zł).

Ponadto na każdego mieszkańca z budżetu województwa wydatkowano przeciętnie 431 zł, z czego 151 zł przeznaczono na inwestycje.