Projekt „Szlak Kultury Wołoskiej” nagrodzony na Forum w Krynicy

Projekt „Szlak Kultury Wołoskiej” (Trasa Valaskej Kultúry) - dofinansowany z Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020 - realizowany jest przez dziewięć podmiotów z Polski i Słowacji. Wśród nich jest Stowarzyszenie „Pro Carpathia” z Rzeszowa będące jego liderem.

Właśnie ten projekt został uhonorowany wyróżnieniem jako jeden z najciekawszych projektów karpackich. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się w środę, 5 września br., w trakcie Forum Ekonomiczne w Krynicy – corocznego międzynarodowego spotkania przedstawicieli kręgów gospodarczych i politycznych regionu Europy Środkowo-Wschodniej.

Szlak Kultury Wołoskiej to jeden z wyróżniających się projektów – beneficjentów Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Polska – Słowacja 2014 – 2020. W krótkim czasie od rozpoczęcia działań projektowych beneficjentom udało się zrealizować znaczną część z planowanych przedsięwzięć i rozbudzić zainteresowanie kulturą wołoską i jej dziedzictwem wśród adresatów projektu. Poniżej przedstawiamy Państwu relacje z dotychczasowych działań.

Projekt Szlak Kultury Wołoskiej ma celu promowanie i informowanie na temat spuścizny kulturowej Wołochów – dawnych ludów pasterskich. Istotną częścią działań projektowych jest ukazywanie tradycji i historii, która przeplata się ze współczesnością i ma wpływ na życie codzienne mieszkańców obszaru programowego polsko – słowackiego pogranicza. Służą ku temu Spotkania na Wołoskim Szlaku, których częścią są  pokazy tradycyjnych redyków pasterskich. Zapoczątkowane przez dawnych mieszkańców tych ziem, Wołochów i kontynuowane przez obecnych gospodarzy, redyki to uroczyste wyjścia pasterzy ze stadami owiec na wypas na górskich halach. Właśnie w ten dzień gospodarze, przy asyście licznie zgromadzonej widowni, przyprowadzają swoje owce i oddają we władanie bacy, który zajmuje się stadem aż do jesieni. W ramach projektu Szlak Kultury Wołoskiej na przełomie maja i czerwca br. odbyły się tradycyjne redyki w słowackiej miejscowości Zázrivá a także w Ustrzykach Górnych, Brennej oraz na Cieńkowie. Każdemu z nich towarzyszyły modlitwy pasterskie, poświęcenie i okadzenie owiec,  zapalenie watry  oraz omówienie znaczenia tych działań,  ukazujące sens gospodarki pasterskiej polegającej na wspólnotowym wypasie owiec i kóz. Redyki pasterskie wzbogacone zostały licznymi atrakcjami: występami kapel góralskich i grup folklorystycznych, tańcami i śpiewami, prelekcjami i pokazami wyrobu owczych serów, degustacjami dań regionalnych, tematycznymi, warsztatami fotograficznymi, zielarskimi i tkackimi oraz licznymi konkursami (m. in. gry na tradycyjnym instrumencie pasterskim – trombicie czy też strzelania z łuku).

Wydarzenia promujące i edukacyjne projektu wielokrotnie przyjęły postać warsztatów w ramach Uniwersytetu Karpackiego – jednej z flagowych inicjatyw projektu. Na szczególne wyróżnienie zasługuje cykl warsztatów edukacyjnych, powiązanych ściśle z trzecią osią Programu Interreg Polska – Słowacja. Warsztaty z dziedziny kultury pasterskiej oraz dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego zorganizowane zostały w dwóch pogranicznych miejscowościach – Lipnica Wielka oraz Czarny Dunajec, w lipcu br. Uczestnicy mieli okazję dowiedzieć się o wpływach pasterskich na Podhalu i Orawie, przyjrzeć się tradycyjnym instrumentom i strojom oraz skosztować regionalnych przysmaków.

Z teorii należy przejść do praktyki. Umiejętności praktyczne, powiązane z kulturą wołoską, można było nabyć uczestnicząc w warsztatach kulinarnych „Smaki Karpat – czas na bryndzę” w Centrum Pasterskim w Koniakowie. Uczestnicy warsztatów w trakcie pokazu wyrobu tradycyjnych serów regionalnych zrobili z mleka owczego bundz, powstały również sery gazdowskie w drewnianych formach serowarskich. Omówiono proces dojrzewania sera i jego dalszej przeróbki, tak by powstała bryndza. Zaprezentowane zostały drewniane sprzęty pasterskie, pokazano do czego służą i jak z nich korzystać, a także jak o nie dbać, by właściwie spełniały swoje funkcje i służyły przez wiele lat. W trakcie warsztatów kulinarnych skupiono uwagę na potrawach z bryndzy owczej, uczestnicy przygotowywali tradycyjne dania kuchni pasterskiej jak również potrawy współczesne.

We wspomnianym Centrum Pasterskim miał miejsce także cykl warsztatów dotyczący technik związanych z przerobem wełny, który odbył się pomiędzy 14 a 28 lipca br. Podczas pokazu tradycyjnej obróbki wełny owczej zapoznano uczestników z surowcem oraz zaprezentowano drewniany sprzęt do obróbki wełny. W trakcie warsztatów uczono przędzenia, szydełkowania, robienia na drutach, technik robótek ręcznych na palcach i dłoniach oraz technik tkackich na krosnach. Końcowa prelekcja na temat pozyskiwania wełny oraz jej walorów zdrowotnych i wszechstronnego zastosowania, zachęciła uczestników warsztatów do przygotowania praktycznych prac w postaci poduszek, jak również różnego rodzaju dekoracji wnętrz.

Nie zabrakło również działań projektowych na terenie Słowacji. Na początku czerwca, w miejscowości Zázrivá, odbyły się warsztaty rzemiosła i stolarstwa tradycyjnego. Zainteresowani tematem mieli okazję poznać zasady budowania i restaurowania tradycyjnych budowli ludowych oraz spróbować swoich sił przy pracy autentycznymi technikami ciesielskimi. Warsztat był także okazją do pogłębienia wiedzy w tematyce dziedzictwa kulturowego, różnorodności i wyjątkowości tradycyjnej architektury słowackiej, za sprawą towarzyszących mu wykładów i prezentacji. Z kolei w miejscowości Snina można było dołączyć do „Bačova škola remesiel”, warsztatów rzemiosła kultury wołoskiej. Uczestnicy zdobyli pierwsze umiejętności tkackie i snycerskie, uczestniczyli także w wizycie w owczarni, gdzie dowiedzieli się więcej na temat procesu produkcji wełny, użytej w trakcie warsztatów.