Konsekwencje uchylenia się od umowy przedwstępnej
Umowa przedwstępna jest umową służącą przygotowaniu się stron do zawarcia w przyszłości umowy przyrzeczonej.
Umowa taka jest zawierana zazwyczaj z powodu istnienia przeszkód, które uniemożliwiają, bądź w znacznym stopniu utrudniają zawarcie umowy właściwej, np. z powodu braku wystarczających środków finansowych. W zależności od woli stron, umowa przedwstępna może dotyczyć przeniesienia własności nieruchomości, zawarcia umowy o pracę, czy też sprzedaży udziałów spółki z o.o. przed jej zarejestrowaniem.
Postanowienia umowy przedwstępnej
Instytucja umowy przedwstępnej została uregulowana w artykule 389 kodeksu cywilnego, który stanowi, że powinna ona określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Strony zawierające taką umowę powinny więc zapisać w niej co najmniej minimalną treść umowy, którą planują zawrzeć w przyszłości. Istnieje oczywiście możliwość zapisania postanowień dodatkowych, w szczególności terminu zawarcia umowy przyrzeczonej. W ocenie Sądu Najwyższego, określenie terminu, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, stanowi nieodzowny składnik umowy przedwstępnej, przy czym powinno ono nastąpić bądź to przez wyraźne podanie daty kalendarzowej, do której lub w której ma być zawarta umowa przyrzeczona, bądź też przez takie oznaczenie okresu terminu, aby dał się on z góry ustalić bez żadnych trudności.
Żądanie zawarcia umowy przedwstępnej
Wystąpienie jednej ze stron z żądaniem zawarcia umowy przedwstępnej jest ograniczone w czasie, tzn. nie można żądać zawarcia umowy przyrzeczonej, jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy właściwej.
Ponadto, zgodnie z paremią umieszczoną na budynku Sądu Najwyższego, tj. "prior tempore potior iure" - "pierwszy w czasie lepszy w prawie" - w sytuacji w której obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie.
Uchylanie się od zawarcia umowy przyrzeczonej
Zdarzają się sytuacje, w których pomimo zawarcia umowy przedwstępnej jedna ze stron uchyla się od dopełnienia swoim obowiązkom i zawarcia umowy przyrzeczonej. W takim przypadku druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy właściwej. W treści umowy można jednak odmiennie uregulować zakres odszkodowania i wprowadzić zapisy, które w szerszym zakresie będą chroniły interesy strony nieuchylającej się od zawarcia umowy przyrzeczonej. Ponadto strona uprawniona może żądać zawarcia umowy przyrzeczonej na drodze sądowej w postępowaniu cywilnym. Mając na uwadze treść artykułu 1047 kodeksu postępowania cywilnego, orzeczenie (konstytutywne) sądu, stwierdzające obowiązek drugiej strony złożenia oznaczonego oświadczenia woli o zawarciu umowy przyrzeczonej, skutkuje zawarciem tej umowy i zastępuje tę umowę.
Przedawnienie roszczeń
Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się po upływie roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne.
