Program Rodzina 500 Plus - pytania i odpowiedzi

Fot. Pixabay/CC0

Minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska oraz wiceministrowie z tego resrotu w poszczególnych województwach rozmawiali o programie „Rodzina 500 plus” z przedstawicielami gmin i organizacji pozarządowych.

Jak poinformowała Elżbieta Rafalska podczas piątkowej konferencji prasowej rząd będzie mógł waloryzować wysokość świadczenia jeżeli będzie miał takie możliwości.

Rafalska poinformowała, że w projekcie nie ma zapisu o obowiązkowej waloryzacji kwoty pomocy, tylko o fakultatywnej. Przypomniała, że w pierwszym roku funkcjonowania program będzie kosztował 17 mld zł, a w kolejnym - 22 mld zł. Rząd - jak podkreśliła - musi mierzyć siły na zamiary.

Jak zapowiedziała, w projekcie znajdzie się zapis mówiący o tym, że świadczenia pieniężne w określonych sytuacjach będą mogły być zamieniane nie tylko na świadczenia rzeczowe, ale także usługi.

- Jest możliwość, że pracownik socjalny po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego może zamienić formę pieniężną na formę rzeczową, czyli na przykład zakup podręczników, zakup żywności - mówiła minister.

- W wyniku tych naszych spotkań i konsultacji już wiemy, że oprócz zamiany środków finansowych na pomoc rzeczową dopiszemy również "na usługi", na przykład na opłatę za żłobek czy usługi edukacyjne - wyjaśniła szefowa resortu rodziny i pracy.

Wyraziła nadzieję, że przypadki, w których interwencja pracowników socjalnych okaże się konieczna, będą rzadkie. Minister odniosła się także do prognozy resortu mówiącej o możliwości zatrudnienia siedmiu tysięcy pracowników przez samorządy w związku z realizacją programu.

Program „Rodzina 500 plus” to wprowadzenie świadczenia wychowawczego na każde drugie i kolejne dzieci do ukończenia przez nie 18 lat. Aby otrzymać wsparcie także na pierwsze dziecko trzeba będzie spełnić kryterium dochodowe 800 zł lub 1200 zł w przypadku dziecka niepełnosprawnego. Programem objętych zostanie 2,7 mln rodzin, w tym 3,8 mln dzieci.

Poniżej znajdują się zagadnienia i odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania podczas konsultacji społecznych

1. Kto może otrzymać świadczenie wychowawcze?

Świadczenie wychowawcze otrzymywać mogą rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni dziecka. Jeśli dzieckiem lub dziećmi opiekują się oboje rodzice lub opiekunowie, świadczenie otrzyma tylko jedno z nich.

2. Na jaki czas będzie przysługiwało prawo do świadczenia?

Prawo do świadczenia będzie ustalane na okres 1 roku – od 1 października do 30 września. Wnioski będzie można składać od 1 sierpnia danego roku. Pierwsze przyznane świadczenie będzie jednak ważne dłużej, aż do 30 września 2017 roku. Dzięki temu rodzice nie będą musieli składać dwóch wniosków kiedy Program wejdzie w życie

3. Czy 500 zł to kwota netto czy brutto?

To kwota od której nie będą odprowadzane żadne składki. To kwota bezpośrednio dla rodziny.

4. Czy kwota świadczenia będzie waloryzowana?

Rada Ministrów będzie mogła podnieść kwotę świadczenia w oparciu o wskaźniki wzrostu inflacji.

5. Kogo będzie obowiązywało kryterium dochodowe przy ubieganiu się o świadczenie?

Kryterium dochodowe będzie dotyczyło tylko rodziców lub opiekunów wnioskujących o świadczenie na pierwsze dziecko. Podstawowe dane o dochodach gmina będzie mogła pozyskać sama, wtedy nie trzeba będzie dołączać tych informacji.

6. Czy kryteria dochodowe będą weryfikowane?

Tak, co trzy lata. Pierwsza weryfikacja planowana jest na 1 października 2019 r.

7. Jak będzie obliczany dochód na osobę w rodzinie w przypadku dziecka niepełnosprawnego?

W przypadku dziecka niepełnosprawnego kryterium dochodowe na pierwsze dziecko będzie wynosiło 1200 zł. W takim przypadku brane będą pod uwagę pozostające na utrzymaniu dzieci do ukończenia 25 roku życia. Dodatkowo, wliczane też będą dzieci, które ukończyły 25. rok życia, legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna.

8. Czy osoby o wyższych dochodach również dostaną świadczenie?

Rodzice bez względu na dochody otrzymają po 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko, a rodziny o dochodach nie wyższych niż 800 zł na osobę w rodzinie (lub 1 200 zł w rodzinach z dzieckiem niepełnosprawnym) także na pierwsze dziecko. Świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało do ukończenia 18 roku życia dziecka.

9. Czy rodzinie z jednym dzieckiem, której dochód przekracza 800 zł, urodzi się drugie dziecko i tym samym dochód na osobę spadnie poniżej 800 zł, będzie przysługiwało wsparcie na dwoje dzieci?

Tak, do ukończenia przez nie 18 roku życia.

10. Czy rodzice dostaną 500 złotych na drugie dziecko, w przypadku gdy pierwsze skończyło 18 lat, ale nadal pozostaje na ich utrzymaniu?

Dziecko do 25 r.ż., które nadal mieszka z rodzicami, jest uwzględniane przy obliczaniu dochodu na osobę w rodzinie. Dzięki temu jego młodszy brat lub siostra może nadal otrzymywać wsparcie, jeśli dochód na osobę nie przekroczy 800 zł (1200 zł w przypadku dziecka niepełnosprawnego).

11. Jak otrzymać świadczenie?

Wystarczy złożyć wniosek – przez Internet lub osobiście w gminie. Osoby najuboższe ubiegające się o wsparcie na pierwsze dziecko, dołączą do wniosku oświadczenie o dochodach. Świadczenie zostanie przekazane bezpośrednio na konto wskazane przez rodzica lub przekazem pocztowym.

12. Jak będzie wyglądał sposób składania wniosków i wypłaty świadczeń?

System będzie maksymalnie uproszczony. Wniosek o świadczenie będzie można złożyć przez Internet, raz w roku. Pierwsze przyznane świadczenie będzie jednak ważne dłużej, aż do 30 września 2017 roku. Dzięki temu rodzice nie będą musieli składać dwóch wniosków kiedy Program wejdzie w życie.

Świadczenie wychowawcze 500 zł będzie wypłacał urząd miasta, gminy, ośrodek pomocy społecznej lub centra do realizacji świadczeń. Świadczenie wychowawcze będzie wypłacane w sposób dogodny dla rodziców, czyli przede wszystkim przelewem na konto.

13. Kiedy można złożyć wniosek?

Wnioski będzie można składać od momentu startu programu. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu pierwszych 3 miesięcy, rodzice dostaną wyrównanie wstecz – pozwoli to uniknąć kolejek i zapewni płynność wypłat. W kolejnych miesiącach świadczenie będzie wypłacane od miesiąca, w którym rodzice złożą wniosek. Do programu będzie można dołączyć w dowolnym momencie.

14. Czy urzędnicy ośrodków pomocy społecznej będą mieli dostęp do informacji o dochodach Polaków, którzy wystąpią o 500 zł zasiłku na dziecko?

Gromadzenie danych o dochodach będzie odbywało się w ten sam sposób, jak w przypadku innych świadczeń. Dostęp do podstawowych informacji o dochodach gmina będzie miała jedynie w przypadku tych osób, które starają się o świadczenie na pierwsze dziecko.

15. Czy samotni rodzice również dostaną wsparcie z Programu?

Świadczenie otrzyma każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je zatem zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim jak i rodziny niepełne oraz rodzice pozostający w nieformalnych związkach. Rodziny niepełne, obok świadczenia wychowawczego mogą też otrzymać świadczenia wypłacane z Funduszu Alimentacyjnego czy specjalny dodatek z ustawy o świadczeniach rodzinnych.

16. Jak liczyć dzieci z tzw. patchworkowych związków?

Jeżeli rodzina obok dzieci z poprzednich związków posiadać będzie jeszcze wspólne dziecko do składu rodziny wliczane będą wszystkie dzieci.

17. Jak zasiłek będzie wypłacany w przypadku rodziców, którzy się rozwodzą?

Świadczenie przysługiwać będzie temu z rodziców, który z dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu dziecko się znajduje.

18. Czy Program Rodzina 500 Plus dotyczy także dzieci adoptowanych?

Tak, świadczenie będzie przysługiwać na takich samych zasadach jak w przypadku dzieci biologicznych.

Dzieciom, które znajdują się w tzw. pieczy zastępczej, 500 zł nie będzie przysługiwać.

Dla rodzin zastępczych kierowane jest odrębne wsparcie w oparciu o ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w którym obok licznych dodatków podstawowe wsparcie kształtuje się na poziomie nie niższym niż 660 zł (rodziny spokrewnione) oraz 1.000 zł (rodziny niespokrewnione). Dodatkowe wsparcie w wysokości 500 zł otrzymają także rodziny zastępcze, na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

19. Czy projekt zakłada kontrolę wydatkowania przyznanych środków?

Nie traktujemy rodzin Polaków jako rodziny patologiczne. Szanujemy autonomię rodziny i wierzymy, że ona najlepiej wie, czego dziecku potrzeba.

Projekt ustawy zawiera możliwe do zastosowania w nadzwyczajnych sytuacjach, mechanizmy zapobiegające marnotrawieniu świadczeń lub zapobiegania wydatkowaniu świadczenia niezgodnie z jego przeznaczeniem.

Będzie to takie samo rozwiązanie jak obowiązujące od wielu lat w ustawie o świadczeniach rodzinnych.

W przypadku sygnałów o marnotrawieniu świadczenia, u rodziny będzie mógł zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy, aby ustalić jak wygląda sytuacja w danej rodzinie.

Urzędnicy pomocy społecznej z reguły wiedzą, gdzie mogą być problemy, sytuacje patologiczne w rodzinie. Jeśli coś będzie nie tak, pracownik organu wypłacającego świadczenie 500 zł, na podstawie informacji od pracownika socjalnego, będzie mógł zamienić gotówkę na pomoc rzeczową: np. na jedzenie, ubrania, lekarstwa itp.

20. Jakie będą konsekwencje uniemożliwienia wywiadu środowiskowego?

Sama próba jego przeprowadzenia nie musi się kończyć sukcesem, jeśli strona nie wpuści pracownika socjalnego do domu.

Przygotowywany przez MRPiPS projekt zawiera już przepisy dot. konsekwencji w przypadku uniemożliwienia przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Będzie to odmowa przyznania świadczenia wychowawczego lub wstrzymanie jego wypłaty.

21. Jak można udowodnić, że świadczenie jest wydatkowane niegodnie z przeznaczeniem?

Nikt nie będzie sprawdzał ani nadzorował każdej rodziny w zakresie tego jak wydaje świadczenie wychowawcze. Ustawa zawierać będzie jednak, możliwe do zastosowania w nadzwyczajnych sytuacjach, mechanizmy zapobiegania wydatkowaniu świadczenia niezgodnie z jego przeznaczeniem.

Będzie to takie samo rozwiązanie jak obowiązujące od wielu lat w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Przede wszystkim, w przypadku sygnałów o marnotrawieniu świadczenia, u rodziny będzie mógł zostać przeprowadzony wywiad środowiskowy, aby ustalić jak wygląda sytuacja w danej rodzinie.

22. Jaki jest harmonogram prac nad projektem?

Projekt ustawy przejdzie cały proces legislacyjny. Zakończył się etap konsultacji międzyresortowych – analizujemy obecnie uwagi zgłoszone na tym etapie. 22 stycznia zakończyły się konsultacje społeczne.

Chcemy, żeby prace legislacyjne zakończyły się w pierwszym kwartale, zatem realny termin uruchomienia systemu to kwiecień 2016. To duży i ważny projekt. Nie chcieliśmy skracać terminu konsultacji. Projekt ustawy jest napisany, jego fundamenty się nie zmieniły, teraz go dopracowujemy.

23. Czy rodziny mieszkające za granicą będą mogły pobierać świadczenie?

Program Rodzina 500 plus jest zgodny z dotychczasową, unijną praktyką koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Pozwala ona ograniczyć przypadki nienależnego pobierania świadczeń przez osoby mieszkające za granicą.

Projekt ustawy przewiduje, że świadczenie nie będzie przysługiwać, jeżeli rodzinie przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze, za wyjątkiem sytuacji, gdy przepisy o koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy przewidują inaczej.

Zgodnie z projektem Programu Rodzina 500plus, rodzice składający wniosek o przyznanie świadczenia są zobowiązani do informowania o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do tego świadczenia, w tym również o zmianie miejsca zamieszkania.

Jeśli rodzic przebywa w innym państwie UE i złoży tam wniosek o świadczenia rodzinne, tamtejszy organ informuje o tym fakcie marszałków województw w Polsce. Marszałek zaś przekazuje te informacje do właściwej gminy.

24. Fundacja CENEA szacuje, że najuboższe rodziny pobierające zasiłki w ogóle nie zyskają. Zasiłki z pomocy społecznej pobiera w Polsce ponad 1,2 mln rodzin. Jeśli te osoby zdecydują się stanąć w kolejce po dodatek na dzieci, to 340 tys. rodzin straci część pobieranych do tej pory zasiłków. Aż 150 tys. z nich nie zyska zupełnie nic. Rocznie z budżetu na pomoc społeczną idzie 3,5 mld zł. Według CENEA oszczędności dla budżetu mogą dojść do miliarda złotych. Czy to prawda?

Program „Rodzina 500+” wprowadza systemowe rozwiązanie. Projektowana zmiana zakłada, że na każde drugie i kolejne dziecko rodzice otrzymają 500 zł miesięcznie, a w mniej zamożnych rodzinach również na pierwsze dziecko.

W odpowiedzi na zgłoszone już uwagi i opinie do projektu ustawy, wprowadziliśmy zmianę do projektu, zgodnie z którą świadczenie wychowawcze 500 zł nie będzie wliczane do dochodu w innych systemach wsparcia rodzin, w szczególności przy ustalaniu prawa do świadczeń z pomocy społecznej ,świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, a więc nie spowoduje utraty innych świadczeń.

25. Ilu nowych pracowników należy zatrudnić do obsługi świadczeń?

Szacujemy, że w 2016 r. świadczenie wychowawcze otrzyma ponad 2,7 mln rodzin na ok. 3,8 mln dzieci, a wartość wypłaconych w 2016 roku świadczeń wyniesie ponad 16 mld złotych.

Do realizacji programu rodzina 500 plus konieczne jest sprawne przyjmowanie wniosków od rodzin, ich rozpatrywanie, wydawanie decyzji administracyjnych oraz dokonywanie wypłat środków. Może się to wiązać z potrzebą zatrudnienia przez samorządy nowych pracowników do obsługi. Oczywiście ostateczna ocena potrzeb kadrowych związanych z realizacja tego nowego zadania przez gminy, należeć będzie do władz każdej gminy.

26. Czy Centra Pomocy Rodzinie i OPS czeka przeorganizowanie?

Realizacja świadczenia wychowawczego będzie zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej. Świadczenie wychowawcze będzie realizowane w gminach (a w sprawach, w których zastosowanie będą miały unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, świadczenie realizować będą marszałkowie województw).

Wybór optymalnych rozwiązań organizacyjnych w gminach, które zapewnią prawidłową i terminową realizację świadczenia wychowawczego, należeć będzie do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

27. Kiedy program wystartuje?

Po analizie uwag projektem ustawy zajmie się rząd. Planowany start programu to kwiecień 2016 roku.

Źródło: MRPiPS

Kurier PAP