Co zapewni bezpieczeństwo dostaw gazu oraz konkurencyjność na rynku energii?

Fot. MRR

Integrujący się rynek energii Unii Europejskiej stwarza szereg szans oraz wyzwań zarówno dla państw członkowskich, a także ich koncernów energetycznych. Bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego oraz przewagę konkurencyjną osiągną te państwa, które mają najlepiej rozwinięta i najbardziej wydajną infrastrukturę energetyczną.

Potencjał polskiej infrastruktury gazu ziemnego

Polska posiada kilka istotnych elementów infrastruktury gazowej, które mają strategiczne znaczenie dla państwa. Po pierwsze, Polska jest państwem tranzytowym dla rosyjskich dostaw gazu ziemnego do Europy Zachodniej przez gazociąg Jamał-Europa, który zapewnia UE dostawy 32 mld m³ gazu ziemnego rocznie (około 7% rocznego zapotrzebowania UE). Wraz z uruchomieniem usługi rewersu fizycznego (5,5 mld m³) oraz wirtualnego (2,7 mld m³) umożliwia on import surowca z kierunku zachodniego w przypadku jakichkolwiek trudności z ciągłością dostaw z kierunku wschodniego. Gazociąg Jamał-Europa mógłby być w przyszłość wykorzystany jako infrastruktura do przesyłu gazu ze skał łupkowych, gdyby był on wydobywany na terytorium Polski lub Ukrainy. Przepustowość tego gazociągu zakontraktowana jest do 2022 r. Po drugie, istotną rolę odgrywają podziemne magazyny gazu ziemnego, które pozwalają na bilansowanie dobowe surowca oraz stwarzają możliwości zwiększenia zakresu usług oferowanych na Towarowej Giełdzie Energii (TGE). Warto zauważyć, że w województwie podkarpackim znajdują się trzy magazyny: Brzeźnica (65 mln m³ - magazynowa w sezonie 2015/2016.), Husów (500 mln m³) oraz Strachocina (360 mln m³). Po trzecie, połączenia międzysystemowe czyli międzypaństwowe gazu ziemnego z państwami sąsiednimi (z Niemcami, Czechami) oraz planowane (z Litwą, Słowacją) zwiększą elastyczność i bezpieczeństwo dostaw gazu. Umożliwią również dostęp państw Europy Środkowo-Wschodniej poprzez korytarz gazowy Północ-Południe do globalnego rynku gazu skroplonego przez terminal LNG w Świnoujściu. Wpisuje się to w założenia zaproponowanej przez UE w dniu 7 lipca 2015 r. propozycji strategii UE dla LNG i podziemnych magazynów gazu.

Regionalny hub gazowy w Polsce

Polska spośród wszystkich państw Grupy Wyszehradzkiej posiada istotny potencjał, aby stworzyć regionalny hub gazowy (centrum obrotu gazu - red.) dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Bardzo dobre położenie geograficzne sprawia, że w Polsce stykają się trzy źródła dostaw gazu ziemnego, a więc własne wydobycie (4,5 mld m³ rocznie), import przez rurociągi (Jamał-Europa i interkonektory), a także powstający terminal LNG w Świnoujściu umożliwiający dostawy gazu skroplonego drogą morską (5 mld m³, zaś docelowo 7,5 mld m³). Uruchomienie rewersu wirtualnego na gazociągu Jamał-Europa było istotnym krokiem w stronę powstania hubu gazowego, lecz niezbędne są dalsze inwestycje w rozbudowę interkonektorów (połączenia międzypaństwowe gazu ziemnego) pozwalających nie tylko na import, lecz również eksport gazu. Ważny będzie również dostęp do kontraktowania przepustowości połączeń międzysystemowych oraz stworzenie takich regulacji prawnych, które zapewnią rozwój konkurencji rynkowej, nie zapominając o bezpieczeństwie energetycznym państwa. Polska musi zbudować odpowiednie zaufanie w regionie, zaś TGE powinna poszerzyć zakres usług, które zwiększą kompetencje państwa w zakresie rynku hurtowego. Istniejąca infrastruktura gazowa powinna być wykorzystywana w sposób optymalny z punktu widzenia potrzeb regionu oraz wzmacniać pozycję gospodarczą i polityczną Polski w Europie. Z tego względu Skarb Państwa powinien zachować kontrolę właścicielską nad infrastrukturą energetyczną mającą strategiczne znaczenie dla Polski, zaś decydenci polityczni powinni zapewniać zarządom spółek możliwość realizacji długoterminowych strategii rozwoju, tak abyśmy za kilka lat cieszyli się nie tylko z jednej z najnowocześniejszych rafinerii w Europie.

Dr Mariusz Ruszel - adiunkt w Katedrze Ekonomii Wydziału Zarządzania Politechniki Rzeszowskiej im. I. Łukasiewicza